Έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς
Μέρος 1ο
Της Βασιλικής Λυμπεροπούλου
Ημέρες γιορτών, φωτάκια παντού, αστέρια, δέντρα, παιδικές φωνούλες ψάλλουν τα κάλαντα, χριστουγεννιάτικες μυρωδιές αναδύονται από τα σπίτια.
Πώς όμως προήλθαν όλα αυτά τα έθιμα των γιορτινών ημερών;
Ας πάμε ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο για να δούμε πώς ξεκίνησαν τα αγαπημένα μας έθιμα.
Το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο
Το έθιμο αυτό είχε ξεκινήσει από τους ειδωλολάτρες, οι οποίοι έκοβαν δέντρα και τα έβαζαν στο σπίτι τους για να έχουν καλή σοδειά. Τα δέντρα που έκοβαν ήταν τα αγκαθωτά Χριστόξυλα, για να διώχνουν τους καλικάντζαρους. Μάλιστα, έκαιγαν το Χριστόξυλο και κρατούσαν τις στάχτες για να κρατούν το σπίτι τους μακριά από το κακό.
Ο Μαρτίνος Λούθηρος ήταν ο πρώτος που τοποθέτησε αναμμένα κεριά πάνω στο δέντρο για να φαίνονται σαν τον έναστρο ουρανό.
Στην Ελλάδα, το έθιμο έφτασε χάρη στον βασιλιά Όθωνα, όταν το 1833 στόλισε χριστουγεννιάτικο δέντρο στα ανάκτορα του Ναυπλίου και αργότερα στην Αθήνα.
Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι στο Βυζάντιο στόλιζαν δέντρα και κλαδιά και έβαζαν δεντρολίβανα, μύρτα και άνθη σε στύλους.
Στην Αρχαία Ελλάδα έφτιαχναν την Ειρεσιώνη, δηλαδή κλαδιά αγριελιάς στολισμένα με κόκκινο και άσπρο μαλλί. Ήταν ένας τρόπος ευχαριστίας των θεών για την καλή σοδειά.
Γιατί όμως επιλέχθηκε το έλατο ως χριστουγεννιάτικο δέντρο;
Το έλατο είναι αειθαλές, που σημαίνει ότι δεν ρίχνει ποτέ τα φύλλα του. Μένει πάντα ζωντανό και καταπράσινο ακόμα και το χειμώνα. Η ιδιότητα αυτή του ελάτου συμβολίζει την αιώνια ζωή του Χριστού, αλλά και το τριγωνικό του σχήμα θυμίζει την Αγία Τριάδα. Το αστέρι που τοποθετείται στην κορυφή συμβολίζει το φωτεινό άστρο της Ανατολής που οδήγησε τους τρεις μάγους στο Χριστό.
Το στολισμένο καραβάκι
Η ιστορία της Ελλάδας είναι βαθύτατα συνδεδεμένη με τη θάλασσα. Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως η χώρα των ναυτικών. Γι’ αυτό το λόγο, πολύ πριν την είσοδο του χριστουγεννιάτικου δέντρου, στην Ελλάδα οι άνθρωποι συνήθιζαν να στολίζουν καραβάκια.
Το καραβάκι συμβόλιζε την προσμονή των γυναικών και των παιδιών να γυρίσουν οι άνδρες τους ή οι συγγενείς τους από τα καράβια, καθώς και την αγάπη τους για τη θάλασσα. Τα παιδιά έφτιαχναν αυτοσχέδια μικρά καραβάκια, τα οποία γέμιζαν με κεράσματα όταν πήγαιναν για τα κάλαντα.
Το στολισμένο καραβάκι, επίσης, συμβολίζει την πλεύση του ανθρώπου μετά τη γέννηση του Χριστού.
Τα κάλαντα
Τραγούδια γεμάτα ευχές και εγκώμια συνοδευόμενα από τον ήχο του λαούτου, της φλογέρας αλλά και του τριγώνου ακούγονται όλες αυτές τις γιορτινές ημέρες. Είναι τα κάλαντα.
Η λέξη προέρχεται από την ιταλική καλένδα, που σημαίνει η πρώτη μέρα του μήνα. Για τους Ρωμαίους οι Καλένδες (οι πρώτες ημέρες) του Ιανουαρίου ήταν ημέρες γιορτής, καθώς υποδέχονταν το νέο χρόνο και γιορτάζονταν με ιδιαίτερη λαμπρότητα.
Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, τα κάλαντα οφείλουν την καταγωγή τους στην Αρχαία Ελλάδα. Τα παιδιά κρατώντας στα χέρια τους την ειρεσιώνη πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν. Όταν γύριζαν στο σπίτι, κρεμούσαν την ερεσιώνη στην εξώπορτα και την κρατούσαν όλη τη χρονιά.
Την ερεσιώνη της περσινής χρονιάς την έκαιγαν.
Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους η Εκκλησία απέτρεπε το έθιμο αυτό, γιατί προερχόταν από τους Ρωμαίους.
Το σπάσιμο του ροδιού
Το έθιμο αυτό προέρχεται από την Πελοπόννησο, διαδόθηκε όμως σε όλη την Ελλάδα. Σύμφωνα με το έθιμο, η οικογένεια την ημέρα της Πρωτοχρονιάς πηγαίνει στην εκκλησία για να παρακολουθήσει τη λειτουργία. Ο νοικοκύρης έχει στην τσέπη του ένα ρόδι. Όταν επιστρέφουν σπίτι ο νοικοκύρης πρέπει να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι. Πρέπει βέβαια να μπει με το δεξί για να κάνει καλό ποδαρικό.
Στη συνέχεια, ρίχνει κάτω το ρόδι με δύναμη για να σπάσει. Η ευχή λέει: «Όσους κόκκους έχει το ρόδι τόσες λίρες να έχουμε στην τσέπη μας, όσο γεροί και όμορφοι είναι οι σπόροι τόσο χαρούμενες και ευλογημένες να είναι οι μέρες μας».
Το ρόδι συμβολίζει την καλοτυχία, την αφθονία, τη γονιμότητα.
Τα γλυκά των Χριστουγέννων: Μελομακάρονα, δίπλες και κουραμπιέδες
Τα Χριστουγεννιάτικα γλυκά είναι πολλά. Τα πιο διαδεδομένα είναι τα μελομακάρονα, οι δίπλες και οι κουραμπιέδες, που είναι ελληνικά παραδοσιακά γλυκά.
Τα μελομακάρονα και οι δίπλες είναι βουτηγμένα στο μέλι (σιρόπι), που είναι σύμβολο γονιμότητας και ευζωίας. Από την άλλη μεριά, οι κουραμπιέδες πασπαλίζονται με ζάχαρη άχνη για να θυμίζουν το χειμωνιάτικο τοπίο των χιονισμένων βουνών.
Η βασιλόπιτα
Το έθιμο της βασιλόπιτας έχει τις ρίζες του στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, στη Μικρά Ασία, όπου ήταν δεσπότης ο Μέγας Βασίλειος. Ο Μέγας Βασίλειος ήταν ένας ήσυχος και αφιλοχρήματος άνθρωπος. Μια μέρα ένας άρχοντας της περιοχής του ζήτησε να μαζέψει τους θησαυρούς των κατοίκων της Καισαρείας, αλλιώς θα πολιορκούσε την πόλη και θα σκότωνε όλους τους κατοίκους.
Ο Μέγας Βασίλειος προσευχόταν όλη τη νύχτα στο Θεό να σώσει τους κατοίκους. Την επόμενη ημέρα, ήρθε ο άρχοντας με τον στρατό του και ζητούσε τους θησαυρούς. Ο Μέγας Βασίλειος όμως δεν είχε τίποτα να του δώσει. Έτσι, ο άρχοντας θυμωμένος τον απείλησε ότι θα τον εξορίσει και αν δεν υπακούσει θα τον σκοτώσει. Οι φτωχοί κάτοικοι της πόλης, για να σώσουν τον αγαπημένο τους δεσπότη, μάζεψαν όσα χρυσαφικά είχαν, τα έβαλαν μέσα σε ένα σεντούκι και τα έδωσαν στον άρχοντα.
Εκείνος τα πήρε, αλλά μόλις άνοιξε το σεντούκι εμφανίστηκε ένας καβαλάρης με τον στρατό του και τον σκότωσε. Ο θρύλος λέει ότι ο καβαλάρης αυτός ήταν ο Άγιος Μερκούριος και οι στρατιώτες του ήταν άγγελοι.
Ο Μέγας Βασίλειος κλήθηκε τώρα να μοιράσει τα χρυσαφικά στους κατοίκους. Δεν γνώριζε όμως σε ποιον ανήκε κάθε χρυσαφικό. Σκέφτηκε λοιπόν ένα τρόπο να μοιράσει δίκαια τους θησαυρούς. Μαζί με τους διακόνους του ζύμωσε ψωμάκια και μέσα σε κάθε ψωμάκι έβαλε λίγα χρυσαφικά.
Μοίρασε τα ψωμάκια στους ανθρώπους, οι οποίοι με έκπληξη έβλεπαν ότι μέσα στα ψωμάκια υπήρχαν τα χρυσαφικά τους.
Η μνήμη του Μεγάλου Βασιλείου γιορτάζεται την 1η Ιανουαρίου και οι πιστοί φτιάχνουν προς τιμήν του βασιλόπιτα βάζοντας μέσα ένα φλουρί, που συμβολίζει το θαύμα αυτό που έγινε πριν από πάρα πολλά χρόνια.
Ο Άγιος Βασίλης – Santa Claus
Το κυρίαρχο πρόσωπο των γιορτινών ημερών είναι ο Άγιος Βασίλης. Ο χοντρός γεράκος με την άσπρη γενειάδα που παίρνει τα γράμματα των παιδιών και πραγματοποιεί τις ευχές τους δεν έχει καμία σχέση με τον δικό μας Μέγα Βασίλειο που η μνήμη του εορτάζεται την 1η Ιανουαρίου.
Ο Santa – Claus συνδέεται με τον Άγιο Νικόλαο των Καθολικών, που είναι προστάτης των παιδιών. Ο μύθος καταγράφηκε από έναν Ολλανδό συγγραφέα που στο βιβλίο του περιέγραφε την εμφάνιση ενός αγίου, την παραμονή της γιορτής του Αγίου Νικολάου. Η Coca – cola χρησιμοποίησε τον μύθο αυτό σε μια χριστουγεννιάτικη διαφήμισή της. Τον παρουσίασε με κόκκινα ρούχα και με χριστουγεννιάτικα δώρα και η φήμη του Santa- Claus διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο.
Λόγω της γιορτής του δικού μας Αγίου Βασιλείου, συνδέθηκε με τον Santa – Claus.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου